علائم عدم تعادل هورموني اساسا در دوران بلوغ و به ويژه در زنان در دوران عادت ماهانه، دوران بارداري، پس از زايمان و در دوران يائسگي تجربه مي‌شود.
غدد بدن انسان
شمار زيادي از زنان به خصوص جوان‌ترها با مشکلي روبه‌رو هستند که براي درمان آن، ممکن است تا مدت‌ها از اين مطب به آن مطب بروند و از پزشکان مختلف کمک بخواهند، ولي خيلي از پزشکان بيماري آن‌ها را تشخيص نمي‌دهند، اما اگر خوش‌اقبال باشند آن وقت شايد بفهمند که از اختلالات هورموني رنج مي‌برند، اين زن‌ها همان‌هايي هستند که ناگهان چاق مي‌شوند، جوش‌هاي زير پوستي روي صورتشان ظاهر مي‌شود، موهايي زائد درمي‌آورند، ملول و بي‌تاب مي‌شوند و... .
سکان کشتي بدن انسان، هورمون‌هاي اوست و حفظ تعادل اين سکان به بدن کمک مي‌کند در مسير سلامت حرکت کند، اما اگر حتي تعادل يکي از اين هورمون‌ها به هم بخورد، پيامدهاي منفي شديدي در بدن ظاهر مي‌شوند. زنان معمولا بيشتر از مردان با مشکل به هم خوردن تعادل هورموني مواجه هستند، ممکن است حالا خانم‌هايي که اين گزارش را مي‌خوانند با نگراني به تصويرشان در آيينه نگاه کنند و از خودشان بپرسند آيا من دچار اختلال هورموني هستم؟ آيا در آينده دچار اين مشکل خواهم شد؟
نگران نباشيد. پيشنهادهاي پزشکي ساده‌اي وجود دارد که مي‌توانند راه را بر عدم تعادل هورموني ببندند. فقط کافي است کمي محتاط باشيد و بر وضعيت سلامتي‌تان دقت بيشتري کنيد تا بتوانيد تعادل هورموني‌تان را حفظ کنيد.
علائم اختلال هورموني
علائم عدم تعادل هورموني اساسا در دوران بلوغ و به ويژه در زنان در دوران عادت ماهانه، دوران بارداري، پس از زايمان و در دوران يائسگي تجربه مي‌شود.
شايع‌ترين علائم ناخوشايند عدم تعادل هورموني شامل افسردگي، افزايش وزن، نوسانات خلقي، کاهش ميل جنسي، چرب يا خشک شدن پوست، احساس خستگي، مشکلات خواب، نامنظم شدن عادت ماهانه، علائم آلرژيک، رشد زياد از حد موها، ولع شديد براي خوردن شيريني‌ها، سردرد و ميگرن، اضطراب و تحريک‌پذيري، تغييرات دمايي بدن، عفونت‌هاي مجاري ادراري، آکنه و بثورات پوستي و سندرم پيش از قاعدگي هستند.
علل اصلي اختلال هورموني
پزشکان و بهترين فوق تخصص غدد در تهران تاکيد دارند، حتي اگر اين تغييرات هورموني خيلي ناچيز باشند، مي‌توانند عواقب قابل ملاحظه و جدي داشته باشند. ابتدايي‌ترين عوامل در بروز اختلال هورموني عبارتند از:
کمبود دريافت ريزمغذي‌ها: اگر مواد مغذي به مقدار کافي به بدن برسد، تمام شرايط لازم براي حفظ تعادل هورموني به طور طبيعي فراهم خواهد شد.
استرس و فعاليت زياد غدد فوق کليوي: استرس يکي از عوامل اصلي در به هم زدن تعادل هورموني است و تحت استرس‌هاي طولاني مدت، غدد فوق کليوي که هورمون‌هاي مقابله با استرس را توليد مي‌کنند، نمي‌توانند کار خود را به درستي انجام دهند.
مصرف قرص‌هاي ضدبارداري و هورمون‌درماني: هورمون‌درماني و مصرف قرص‌هاي ضد بارداري پس از اتمام دوره مصرف، موجب به هم خوردن تعادل هورمون‌هاي بدن مي‌شوند.
عدم تعادل انسولين: سيستم غدد درون‌ريز بدن که وظيفه توليد هورمون‌ها را به عهده دارد، ممکن است به دلايل مختلفي مثل رژيم غذايي نامنظم، استرس، داروها يا بيماري‌ها تحت تاثير قرار بگيرد و دچار عوارض منفي شود.
مواد شيميايي، محرک‌ها و داروها: داروها، مسکن‌ها و محرک‌هايي مثل کافئين، آفت‌کش‌ها و حتي هوايي که تنفس مي‌کنيم، مي‌توانند موجب عدم تعادل هورموني بدن ما شوند.
بارداري و زايمان: بارداري يک فرآيند شديد هورموني در بدن محسوب مي‌شود و اگر قبل از بارداري، در طول مدت بارداري يا پس از وضع حمل، از سلامتي مطلوبي بهره‌مند نيستيد، يکي از مهم‌ترين دلايل آن مي‌تواند عدم تعادل هورموني باشد.
ناتواني جنسي، ناباروري، کوتاهي قد در کودکان و بالغ نشدن پسران و دختران و فقدان صفات ثانويه جنسي که معمولاً در بلوغ ظاهر مي‌شود، از علائم شايع اختلال در ترشح غده هيپوفيز است
هورمون‌ها را متعادل کنيد
متخصصان معتقدند با استفاده از مواد مغذي که در زير فهرست آن‌ها عنوان شده زنان مي‌توانند به روش طبيعي تعادل هورمون‌هاي بدن خود را برقرار کنند. براي اين منظور بهتر است اين مواد غذايي را در رژيم غذايي خود بگنجانيد:
- غذاهاي غني از فيبر مثل ميوه‌ها ، سبزي‌ها ، حبوبات و غلات سبوس‌دار
ـ سبزيجات بوته‌اي مثل بروکلي و کلم در رژيم غذايي
ـ سبزيجات مغذي داراي برگ‌هاي سبز و پهن مثل اسفناج و کاهو
ـ منابع گياهي غني از استروژن مثل دانه سويا، نخود و عدس
ـ ميوه‌هاي سرشار از فلاوونوئيدها مثل توت‌ها، انگور قرمز و مرکبات
ـ اسيدهاي چرب حياتي مثل روغن زيتون، ماهي، امگا 3، غلات سبوس‌دار و خشکبار
ـ چربي امگا 3 موجود در ماهي آزاد، ماهي تن و مکمل‌هاي روغن ماهي
ـ مکمل‌هاي غذايي حاوي ب‌کمپلکس
ـ محصولات ارگانيک، مرغ و ماهي
علاوه بر اين‌ها فراموش نکنيد انجام فعاليت‌هاي ورزشي منظم و روزانه، کنترل استرس، خواب شبانه کافي، پرهيز از مصرف بيش از اندازه گوشت و چربي حيواني و لبنيات پرچرب، کافئين، قهوه، کولاها و نوشابه‌هاي انرژي‌زا و کربوهيدرات‌هاي تصفيه شده مثل نان و برنج سفيد، همگي عواملي هستند که مي‌توانند ترشح هورمون‌ها را در بدن متعادل نگه دارند.
دکتر محسن خوش‌نيت، فوق‌تخصص غدد گفت:
«در نارسايي غده هيپوفيز ممکن است کل يا بخشي از ترشحات هورمون‌ها مختل شود و در بعضي از هورمون‌ها ترشح آن کاهش پيدا کند. اختلال در اين غده منجر به ترشح ناکافي هورمون‌هاي رشد، هورمون‌هاي محرک تيروئيد، هورمون‌هاي محرک غدد جنسي، هورمون شيردهي، هورمون محرک غدد فوق کليه و هورمون‌هايي مي‌شود که در تنظيم آب و املاح بدن نقش دارند.
تشکيل تومورها در حول غده هيپوفيز، عفونت مغزي، اختلال در خونرساني، خونريزي‌هاي شديد در مادر حين و بعد از زايمان، آسيب شديد به سر همراه با فشار بر غده هيپوفيز که معمولاً ناشي از خونريزي داخل مغزي است، رسوب زياد آهن در غده هيپوفيز و راديوتراپي ناحيه مغز، همچنين بعضي بيماري‌ها مانند تالاسمي ماژور را مي‌توان از مهم‌ترين عوامل بروز اين بيماري عنوان کرد.
تشخيص اين بيماري بر اساس علائمي است که افراد به واسطه آن به پزشک مراجعه مي‌کنند و پزشک با بررسي‌هاي هورموني مرتبط با علائم خوداظهاري فرد و انجام تصويربرداري از اين غده به وسيله "ام آر آي " متوجه دلايل آن مي‌شود.
بي‌نظمي در قاعدگي، ناتواني جنسي، ناباروري، کاهش قند خون، کاهش اشتها، ضعف فراوان، کاهش فشار خون، تغييرات رواني، بي‌حالي شديد، سردرد مداوم، اختلال در بينايي، کوتاهي قد در کودکان، تکرر ادرار و عطش فراوان بدون علت ناشي از بيماري قند، ناتواني در شيردهي بعد از زايمان و بالغ نشدن پسران و دختران و فقدان صفات ثانويه جنسي که معمولاً در بلوغ ظاهر مي‌شود، از علائم شايع اختلال در ترشح غده هيپوفيز است.»
فرآوري : نيره ولدخاني